Veel bouwprojecten die in 2019 door de stikstofcrisis stilvielen, hadden met houtbouw gewoon afgebouwd kunnen. Dat stelt Daan Bruggink, directeur van architectenbureau ORGA architect. Gemeenten zouden in hun tenders veel meer moeten inzetten op houtbouw, zegt hij. ‘Het is geen luchtfietserij, de voorbeelden zijn er.’

‘Er is hout genoeg’, zegt de bevlogen zelfbenoemde ‘biofilische’ architect. ‘Alleen al in Nederland hebben we voldoende hout om 20.000 huizen te bouwen. De rest kan makkelijk uit Duitsland of Scandinavië worden gehaald.’ Relatief dichtbij dus. Volgens Bruggink is hout geschikt tot vijf bouwlagen. Pas voor hogere gebouwen is beton nodig. ‘Het meest geschikt zijn snelgroeiende bomen zoals de fijnspar, denneboom of douglasspar.’

Brugging gebruikte de houtsoorten bij de bouw van Wildopvang Avolare bij Doorwerth. Ondanks de gevoelige ligging kreeg zijn bureau midden in de stikstofcrisis groen licht voor de bouwfase. Daarvoor moesten ze wel de stikstofemissies van het bouwproces onder de loep nemen. 'We zijn gaan kijken waar de meeste stikstof wordt uitgestoten. Het probleem zit hem in de uitstoot van fossiele brandstof. In dit geval ging het om graven, tillen en het vervoer.’

Om echt stikstofvrij te kunnen bouwen, zijn dus ook aanpassingen bij de aannemer nodig. Brugging sprak met zijn aannemer af dat die ging werken met elektrische graafmachines en een kleinere kraan. ‘En de eerste elektrische heimachines heb ik al gezien.’ Volgens Bruggink is hout lichter dan staal en beton en is heien soms niet eens nodig. En dan zijn zware, vervuilende machines minder vaak nodig.

Veel bouwondernemingen zijn al bezig om de vervuilende machines te vervangen door elektrische of machines of waterstof, zegt Bruggink. ‘Ook zie je dat er veel in de fabriek wordt gebouwd. Dat scheelt stikstof op de bouwplaats.’ Toch is het de vraag of voldoende aannemers klaar zijn voor grootschalig emissievrij bouwen. Zo zijn de accuduur en de prijs van machines nog een obstakel.

Stikstofexpert Enno Been van Antea Group is positief over houtbouw, maar plaatst wel een kanttekening. ‘Het is niet het ei van Columbus, maar kan in sommige gevallen zeker worden toegepast’, zegt de senior adviseur Planvorming & Mobiliteit. Hij denkt dan aan kleinere woningbouwprojecten. Het is nog niet schaalbaar, zegt hij. ‘Bovendien kun je niet alle projecten in hout uitvoeren.’ Verder zegt Been dat het ook gaat om terugdringen van stikstofdepositie in de gebruiksfase.

Been zegt dat ook na 2019 bouwen mogelijk bleef. ‘Daar waar vergunning voor was verleend, kon gewoon worden doorgebouwd. Bij nieuwe vergunningen moest je aantonen dat je geen bijdrage aan de stikstofdepositie had. Daarbij was de realisatiefase vaak maatgevender dan de gebruiksfase.’ Inmiddels is er een vrijstelling voor de realisatiefase en is de gebruiksfase maatgevend.

Stikstofvrije bouw gaat wel weer belangrijk worden, zegt Been. Als de Omgevingswet erdoor komt, moet je bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning aantonen dat je ‘schoon’ bouwt. Het ministerie van BZK is bezig met een handleiding, met daarin een beschrijving wat als ‘schoon’ bouwen beschouwd wordt, zegt Been.

Houtbouw past heel goed in het stikstofverhaal, zegt architect Bruggink. ‘Hoe meer natuur in omgeving, hoe fijner het wordt.’ En daar zouden bestuurders veel meer rekening mee moeten houden. ‘Maak ruimte voor groen, toon aan dat je zo min mogelijk stikstof uitstoot en ga voor de lange termijn.’

Bruggink denkt dat de discussie over schoon bouwen alleen maar toeneemt. ‘Nu zitten we midden in de energietransitie en beginnen we na te denken over de materiaaltransitie.’ De hoge gasprijzen helpen daarbij, denkt de architect, want het maken van staal en beton kosten veel energie. Toch is geld maar één aspect. ‘Uiteindelijk gaat het om gezondheid van de bewoners en de natuur eromheen.’

Bij de financiering van grote woningbouwprojecten moet het Rijk een integrale aanpak nastreven en ook geld uittrekken voor de samenhang met mobiliteit, energie, klimaat, natuur en landschap. Dat bepleiten de 33 samenwerkende overheden in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) in een brief aan minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge en minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers.  >>

Wonen, werken, winkelen en recreëren worden steeds meer in één complex gemengd. Markt en overheid vinden elkaar in de vraag naar de multifunctionele gebouwen. Hieronder zeven inspirerende voorbeelden. Deels al opgeleverd, deels nog in wording, deels transformatie, deels nieuwbouw, deels in de G4, deels juist erbuiten. >>

Woonminister Hugo de Jonge wil een terugkeer van de volkshuisvesting met de bouw van een kwart miljoen extra sociale huurwoningen. Een welkome insteek, stelt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Maar het beleid is nog te losjes. Meer dwang is nodig om de volkshuisvestingsambities waar te maken. Dat kan met hardere prestatieafspraken, strengere omgevingsplannen en meer solidariteit tussen corporaties. >>

De winkelleegstand in Nederlandse binnensteden bedroeg begin dit jaar 12 procent. Dat is niet alleen minder dan de 19 procent die door de pandemie verwacht werd, ook is de binnenstedelijke winkelleegstand gedaald. Het verschil is vooral te verklaren door de corona-steunmaatregelen en doordat veel winkelvloeroppervlak is omgezet in woningen en horeca, blijkt uit onderzoek door het PBL. >>